-
1 noxia
noxĭa, ae, f. (s.-ent. causa) [noxius] [st1]1 [-] tort, préjudice, dommage. - noxiam nocere XII Tab. 12, 2a: causer un dommage. --- cf. Fest. 180, 25. - noxiae esse (alicui), Liv. 8, 18, 4: causer du tort (à qqn). - cf. Liv. 41, 23, 14 ; Plin. 21, 108. [st1]2 [-] faute, délit. - noxiae poena par esto, Cic. Leg. 3, 11: que la punition soit proportionnée à la faute. --- cf. Cic. Amer. 62 ; Plaut. Bac. 1004. - manufesto teneo [te] in noxia, Plaut. Merc. 729: je te prends en faute manifestement. --- cf. Liv. 7, 4, 5 ; 33, 20, 7. - res noxiae est alicui, Liv. 10, 19, 2: la culpabilité d'une chose est imputable à qqn. - noxiam merere: commettre une faute.* * *noxĭa, ae, f. (s.-ent. causa) [noxius] [st1]1 [-] tort, préjudice, dommage. - noxiam nocere XII Tab. 12, 2a: causer un dommage. --- cf. Fest. 180, 25. - noxiae esse (alicui), Liv. 8, 18, 4: causer du tort (à qqn). - cf. Liv. 41, 23, 14 ; Plin. 21, 108. [st1]2 [-] faute, délit. - noxiae poena par esto, Cic. Leg. 3, 11: que la punition soit proportionnée à la faute. --- cf. Cic. Amer. 62 ; Plaut. Bac. 1004. - manufesto teneo [te] in noxia, Plaut. Merc. 729: je te prends en faute manifestement. --- cf. Liv. 7, 4, 5 ; 33, 20, 7. - res noxiae est alicui, Liv. 10, 19, 2: la culpabilité d'une chose est imputable à qqn. - noxiam merere: commettre une faute.* * *Noxia, noxiae. Terent. Faulte, Offense qu'on a faicte par mesgarde.\Noxia careo. Plaut. Je n'en suis point coulpable, Ce n'est pas ma faulte.\Noxiae esse dicitur res aliqua. Liu. Quand on est blasmé et reprins de quelque chose.\In noxia esse. Terent. Avoir failli, Estre en faulte.\Noxiis vacuum esse. Plaut. N'estre point en faulte.\Noxiam remittere. Plaut. Pardonner une faulte. -
2 noxia
noxia, ae, f. (sc. causa, v. noxius, a, um), I) die Schuld, schuldbare Handlung, das Vergehen, privatae noxiae, Liv.: in noxia esse, Plaut.: in noxia aliqua comprehendi, Caes.: noxia penes alqm est, Liv.: noxiā carēre, Plaut.: alci noxiae esse, zur Schuld angerechnet werden, Liv.: noxiam defendere (ablehnen), Ter.: adeo neminem noxiae paenitebat, Liv.: alia omnis penes milites noxia erat, Liv. – Plur., noxiae leves, Ter.: minimae noxiae, Cic.: noxiis vacuum esse, Plaut. – II) meton., der Schaden, veneficiorum, Plin.: noxiam nocere, noxiam sarcire, ICt.: alci noxiae esse, zum Schaden gereichen, ICt.
-
3 noxia
noxia, ae, f. (sc. causa, v. noxius, a, um), I) die Schuld, schuldbare Handlung, das Vergehen, privatae noxiae, Liv.: in noxia esse, Plaut.: in noxia aliqua comprehendi, Caes.: noxia penes alqm est, Liv.: noxiā carēre, Plaut.: alci noxiae esse, zur Schuld angerechnet werden, Liv.: noxiam defendere (ablehnen), Ter.: adeo neminem noxiae paenitebat, Liv.: alia omnis penes milites noxia erat, Liv. – Plur., noxiae leves, Ter.: minimae noxiae, Cic.: noxiis vacuum esse, Plaut. – II) meton., der Schaden, veneficiorum, Plin.: noxiam nocere, noxiam sarcire, ICt.: alci noxiae esse, zum Schaden gereichen, ICt. -
4 noxia
noxia ae, f [noxius], hurt, harm, damage, injury: ad defendendam noxiam, T.: fides data, haud futurum noxiae indicium, L.: sive ullius eorum quos oderat noxia, L.— An injurious act, fault, offence, trespass: Hic in noxiāst, offends, T.: in minimis noxiis id primum quaeritur: desertori noxiae fore, the blame would fall on, L.* * *crime, fault -
5 noxia
ae f. [ noxius I \]1) вина, провинность, проступок ( noxiae poena par esto C)alicui noxiae esse L — вменяться в вину кому-л., но тж. причинять ущерб кому-л. или Dig быть кому-л. во вред2) вред, ущерб (n. vini PM) -
6 noxius
noxĭus, a, um [noceo] [st1]1 [-] nuisible, pernicieux, malfaisant, dangereux, préjudiciable. - (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155: (l'araignée) au dard nuisible. - noxia lingua, Mart. 2, 61, 7: langue malfaisante. - noxiae aves, Mart. 10, 5, 12: oiseaux de proie. - crimina noxia, Virg. En. 7, 326: imputations (calomnies) qui blessent (funestes). [st1]2 [-] coupable, criminel. - noxio sanguine parentabo injuriae meae, Petr. 81: je leur ferai expier de leur sang criminel l'outrage que j'ai subi. - noxii, ōrum, m.: les coupables, les criminels. - eodem noxii crimine, Liv. 7, 20, 9: coupables du même crime. - frustrandis bestiis noxius, Tert.: coupable de voler aux bêtes leur nourriture. - avec gén. noxius conjurationis, Tac. An. 5, 11: coupable de conspiration. - noxior, *Sen. Clem. 1, 13, 2.* * *noxĭus, a, um [noceo] [st1]1 [-] nuisible, pernicieux, malfaisant, dangereux, préjudiciable. - (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155: (l'araignée) au dard nuisible. - noxia lingua, Mart. 2, 61, 7: langue malfaisante. - noxiae aves, Mart. 10, 5, 12: oiseaux de proie. - crimina noxia, Virg. En. 7, 326: imputations (calomnies) qui blessent (funestes). [st1]2 [-] coupable, criminel. - noxio sanguine parentabo injuriae meae, Petr. 81: je leur ferai expier de leur sang criminel l'outrage que j'ai subi. - noxii, ōrum, m.: les coupables, les criminels. - eodem noxii crimine, Liv. 7, 20, 9: coupables du même crime. - frustrandis bestiis noxius, Tert.: coupable de voler aux bêtes leur nourriture. - avec gén. noxius conjurationis, Tac. An. 5, 11: coupable de conspiration. - noxior, *Sen. Clem. 1, 13, 2.* * *Noxius, pen. corr. Adiect. Sallust. Qui a commis quelque faulte et forfaict, Coulpable de quelque cas.\Facere noxia sua lumina. Ouid. Veoir quelque chose dont puis apres on ha dommage, Offenser aucun par son regard.\Spicula noxia. Ouid. Nuisants, Dommageables, Portants dommage.\Noxius coniurationis. Tacit. Coulpable de la conjuration, et consentant. -
7 noxie
noxĭus, a, um, adj. ( comp. noxior, Sen. Clem. 1, 13, 2 dub.; al. obnoxior.— Sup. noxissimus or noxiissimus, Sen. Clem. 1, 26, 3 dub.; better, noxiosissimus) [id.].I.Hurtful, harmful, injurious, noxious (used by Cic. only in archaic lang.; v. the foll.):II.MAGISTRATVS NECOBEDIENTEM ET NOXIVM CIVEM MVLTA COERCETO,
Cic. Leg. 3, 3, 6 (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155:afflatus maris (opp. utiles),
id. 17, 4, 2, § 24:tela,
Ov. Tr. 5, 10, 22:terrae halitus,
Quint. 7, 2, 3:lingua,
Mart. 2, 61, 7:aves,
rapacious, id. 10, 5, 12:crimina,
Verg. A. 7, 326. —Guilty, culpable, criminal: dictum oportuit. Lys. Non possum, ita instas;(β).urges quasi pro noxio,
Plaut. Merc. 4, 3, 25:nobilitas,
Sall. J. 42:qui citati non affuerant, noxios judicavit,
Liv. 39, 41: corda, Ov. M. 10, 351:omnibus omnium rerum noxior,
Sen. Clem. 1, 13, 2: reducto comā capite, ceu noxii solent, culprits, criminals (esp. those condemned to be thrown to wild beasts), Suet. Vit. 17; id. Calig. 27; id. Claud. 34; id. Ner. 12.—With abl.:(γ).Falisci, eodem noxii crimine,
Liv. 7, 20, 9. —With gen.:A.noxius conjurationis,
Tac. A. 5, 11:facinoris,
Dig. 29, 5, 3, § 12.— Esp. as subst.: noxĭa, ae, f., hurt, harm, damage, injury (class.; syn. noxa).Lit.: noxia, ut Serv. Sulpicius Rufus ait, damnum significat, apud poëtas autem et oratores ponitur pro culpā, at noxa peccatum, aut pro peccato poenam, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.:B.in re incipiundā ad defendendam noxiam,
Ter. Phorm. 1, 4, 48:si ab eo fides sibi data esset, haud futurum noxiae futurum,
Liv. 8, 18, 4:sive ullius eorum quos oderat noxia,
id. 41, 23, 14:veneficiorum noxia,
Plin. 21, 17, 68, § 108:vini,
id. 14, 16, 19, § 100.—Transf., an injurious act, a fault, offence, trespass:noxa est corpus, quod nocuit id est servus: noxia ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, injuria,
Just. Inst. 4, 8, 1:Tranioni remitte, quaeso, hanc noxiam causā meā,
Plaut. Most. 5, 2, 47:manufestum teneo in noxiā,
id. Merc. 4, 3, 31:noxiā carere,
id. Bacch. 4, 9, 87:noxiis vacuum esse,
id. Merc. 5, 4, 23:in noxiā esse,
id. ib. 4, 3, 30:amicum castigare ob meritam noxiam,
id. Trin. 1, 1, 1 and 4:quod in minimis noxiis et in his levioribus peccatis id primum quaeritur, quae causa maleficii fuerit,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:si qua clades incidisset, desertori magis, quam deserto noxiae fore,
the blame would fall on, Liv. 10, 19: metum prorsus et noxiam conscientiae pro foedere haberi, fear and guilt served the participants as an agreement, i. e. brought them to an agreement, Tac. A. 6, 4. —Hence, adv.: noxĭē (post-class.), injuriously, perniciously:multos petulca confoderat,
Sulp. Sev. Dial. 2, 9; Aug. Conf. 1, 7. -
8 noxius
noxĭus, a, um, adj. ( comp. noxior, Sen. Clem. 1, 13, 2 dub.; al. obnoxior.— Sup. noxissimus or noxiissimus, Sen. Clem. 1, 26, 3 dub.; better, noxiosissimus) [id.].I.Hurtful, harmful, injurious, noxious (used by Cic. only in archaic lang.; v. the foll.):II.MAGISTRATVS NECOBEDIENTEM ET NOXIVM CIVEM MVLTA COERCETO,
Cic. Leg. 3, 3, 6 (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155:afflatus maris (opp. utiles),
id. 17, 4, 2, § 24:tela,
Ov. Tr. 5, 10, 22:terrae halitus,
Quint. 7, 2, 3:lingua,
Mart. 2, 61, 7:aves,
rapacious, id. 10, 5, 12:crimina,
Verg. A. 7, 326. —Guilty, culpable, criminal: dictum oportuit. Lys. Non possum, ita instas;(β).urges quasi pro noxio,
Plaut. Merc. 4, 3, 25:nobilitas,
Sall. J. 42:qui citati non affuerant, noxios judicavit,
Liv. 39, 41: corda, Ov. M. 10, 351:omnibus omnium rerum noxior,
Sen. Clem. 1, 13, 2: reducto comā capite, ceu noxii solent, culprits, criminals (esp. those condemned to be thrown to wild beasts), Suet. Vit. 17; id. Calig. 27; id. Claud. 34; id. Ner. 12.—With abl.:(γ).Falisci, eodem noxii crimine,
Liv. 7, 20, 9. —With gen.:A.noxius conjurationis,
Tac. A. 5, 11:facinoris,
Dig. 29, 5, 3, § 12.— Esp. as subst.: noxĭa, ae, f., hurt, harm, damage, injury (class.; syn. noxa).Lit.: noxia, ut Serv. Sulpicius Rufus ait, damnum significat, apud poëtas autem et oratores ponitur pro culpā, at noxa peccatum, aut pro peccato poenam, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.:B.in re incipiundā ad defendendam noxiam,
Ter. Phorm. 1, 4, 48:si ab eo fides sibi data esset, haud futurum noxiae futurum,
Liv. 8, 18, 4:sive ullius eorum quos oderat noxia,
id. 41, 23, 14:veneficiorum noxia,
Plin. 21, 17, 68, § 108:vini,
id. 14, 16, 19, § 100.—Transf., an injurious act, a fault, offence, trespass:noxa est corpus, quod nocuit id est servus: noxia ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, injuria,
Just. Inst. 4, 8, 1:Tranioni remitte, quaeso, hanc noxiam causā meā,
Plaut. Most. 5, 2, 47:manufestum teneo in noxiā,
id. Merc. 4, 3, 31:noxiā carere,
id. Bacch. 4, 9, 87:noxiis vacuum esse,
id. Merc. 5, 4, 23:in noxiā esse,
id. ib. 4, 3, 30:amicum castigare ob meritam noxiam,
id. Trin. 1, 1, 1 and 4:quod in minimis noxiis et in his levioribus peccatis id primum quaeritur, quae causa maleficii fuerit,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:si qua clades incidisset, desertori magis, quam deserto noxiae fore,
the blame would fall on, Liv. 10, 19: metum prorsus et noxiam conscientiae pro foedere haberi, fear and guilt served the participants as an agreement, i. e. brought them to an agreement, Tac. A. 6, 4. —Hence, adv.: noxĭē (post-class.), injuriously, perniciously:multos petulca confoderat,
Sulp. Sev. Dial. 2, 9; Aug. Conf. 1, 7. -
9 infusio
īnfūsio, ōnis, f. (infundo), I) aktiv: A) das Hineingießen, Einspritzen, ischiadicorum, Plin.: ovi, Scrib. Larg.: olei, Hieron.: infusio in oleo, Klistier von Öl, Plin.: infusiones veneni noxiae, Ambros. apol. David 3. § 11 in. – B) das Begießen, Benetzen, theriacae, Pallad.: caelestis, Regen, Pallad.: inf. velleris, Färbung, Ambros. apol. David 8. § 45. – II) medial = das Sich-Ergießen, Hineinfließen, umoris, Cael. Aur. de morb. chron. 3, 8. § 99 u. 154.
-
10 infusio
īnfūsio, ōnis, f. (infundo), I) aktiv: A) das Hineingießen, Einspritzen, ischiadicorum, Plin.: ovi, Scrib. Larg.: olei, Hieron.: infusio in oleo, Klistier von Öl, Plin.: infusiones veneni noxiae, Ambros. apol. David 3. § 11 in. – B) das Begießen, Benetzen, theriacae, Pallad.: caelestis, Regen, Pallad.: inf. velleris, Färbung, Ambros. apol. David 8. § 45. – II) medial = das Sich-Ergießen, Hineinfließen, umoris, Cael. Aur. de morb. chron. 3, 8. § 99 u. 154. -
11 sancio
sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:I.sancivi,
Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).A.Sancire legem (jus, foedus, etc.):B.legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,
Cic. Planc. 18, 44:Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,
id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:quasdam leges ex integro sanxit,
Suet. Aug. 34; and:sancire legem, Ne quis, etc.,
Liv. 3, 55:tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,
Hor. Ep. 2, 1, 24:quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,
id. S. 1, 3, 67:legem sanciendo,
Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,
Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,
Liv. 10, 9:sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,
Cic. Balb. 14, 33:sanxisset jura nobis,
id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,
Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,
Liv. 8, 7:SENTENTIAM,
Inscr. Orell. 4405:foedus,
to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:foedera sanguine,
id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:foedera fulmine,
Verg. A. 12, 200.—Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:(β).alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,
Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,
id. Agr. 3, 1, 3:quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,
Liv. 30, 19:ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,
Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,
Quint. 2, 13, 6:coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,
Tac. Agr. 27:eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,
Liv. 34, 4:nihil lege ullā in alios sanxit,
Just. 3, 2, 8:de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,
Cic. Off. 3, 16, 65:inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,
id. Rep. 2, 37, 63; cf.:habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,
Caes. B. G. 6, 20:lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,
Cic. Har. Resp. 14, 32:primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,
Tac. A. 6, 16:Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,
Cic. Fl. 28, 67:in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,
Liv. 28, 19:nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,
Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—Without abl.:C.de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,
Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:acta Caesaris,
id. Att. 14, 21, 2:quae dubia sunt, per vos sancire vult,
id. Agr. 3 4, 13:augurem Jovis optimi maximi,
id. Phil. 13, 5, 12:cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,
id. Rosc. Am. 25, 70:quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,
id. Fin. 2, 31, 101.—With acc. and inf.:D.rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,
Liv. 25, 8:omnes liberos esse sanxit,
Suet. Claud. 25.—Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):E.at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,
Cic. Agr. 3, 2, 8:consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,
id. Rep. 2, 31, 54; cf.:res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,
id. Inv. 2, 53, 160.—Poet., with relative-clause:F.quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,
Lucr. 1, 587. —To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:II.sancire alicui carmina,
Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):A.incestum pontifices supplicio sanciunto,
Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,
id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,
id. Off. 3, 17, 69:erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,
id. ib. 3, 13, 55:Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,
made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,
Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;B.but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,
Dig. 1, 8, 9:sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,
ib. 1, 8, 8; cf.:sanctae res, veluti muri et portae,
ib. 1, 8, 1:campus,
Cic. Rab. Perd. 4, 11:tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,
id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):societas,
id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:fides induciarum,
Liv. 8, 37:nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,
Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,officium,
id. Quint. 6, 26:poëtae...poëtae nomen,
id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,
Caes. B. G. 6, 23:ut vestris etiam legionibus sanctus essem,
Cic. Phil. 2, 24, 60:uxor,
Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):2.numen,
Lucr. 5, 309; 6, 70:sedes deum,
id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:fana,
Lucr. 5, 74:delubra,
id. 6, 417; 6, 1272:sanctus augustusque fons,
Cic. Tusc. 5, 12, 36:sanctior dies (with sollemnis),
Hor. C. 4, 11, 17:ignes (of a sacrifice),
Verg. A. 3, 406 et saep.—After Augustus,
a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,
Flor. 4, 12, 66:intra limina sanctioris aulae,
Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):amicitiae sanctum et venerabile nomen,
Ov. Tr. 1, 8, 15:libertas,
Liv. 3, 52:pudicitia,
id. 3, 52.—Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:C.sanctissimi viri,
id. Lael. 11, 39:homines frugalissimi, sanctissimi,
id. Fl. 29, 71:sancti et religiosi,
id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:qui sunt sancti, qui religionum colentes,
id. Planc. 33, 80:vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,
id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:sanctius consilium,
Liv. 30, 16; cf.:jura magistratusque legunt sanctumque senatum,
Verg. A. 1, 426:da (mihi) justo sanctoque videri,
Hor. Ep. 1, 16, 61:Dareus ut erat sanctus et mitis,
Curt. 3, 8, 5:amores,
pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:virgines,
Hor. C. 1, 2, 27:sanctissima conjux,
Verg. A. 11, 158:pudor,
Tib. 1, 3, 83:mores (with pudicitia),
Juv. 10, 298 et saep.:me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,
Cic. Att. 12, 19, 4:quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?
id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:est et sancta et gravis oratio (Calvi),
Quint. 10, 1, 115; so comp.:oratio,
id. 8, 3, 24:genus orationis,
id. 4, 2, 125:eloquentia,
Tac. Or. 4:manus sanctas habere,
Val. Max. 2, 2, 8:sanctissima disciplina (Stoicorum),
Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —In eccl. Lat., substt.1.sanctus, i, m., a saint, holy man:2.sancti tui,
Vulg. 2 Par. 6, 41:omnes sancti ejus,
id. Psa. 30, 24. —sanctum, i, n., a holy place; esp.:sanctum sanctorum,
Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:in sancto habitas,
id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:sancta sanctorum,
Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:jurare,
Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:adjurare,
Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:nimis sancte pius,
Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:pie sancteque colimus naturam excellentem,
Cic. N. D. 1, 20, 56:auguste sancteque consecrare,
id. ib. 2, 24, 62:disce verecundo sanctius ore loqui,
Mart. 8, 1, 2:multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,
Cic. Rab. Post. 4, 8:se sanctissime gerere,
id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:te sancte precor,
Liv. 2, 10:illae (tabulae) servantur sancte,
scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,
id. Fam. 5, 8, 5:virgines tam sancte habuit,
Curt. 3, 12, 21:exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,
Quint. 1, 2, 4:apud Sallustium dicta sancte et antique,
purely, chastely, id. 8, 3, 44. -
12 sanctum
sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:I.sancivi,
Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).A.Sancire legem (jus, foedus, etc.):B.legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,
Cic. Planc. 18, 44:Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,
id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:quasdam leges ex integro sanxit,
Suet. Aug. 34; and:sancire legem, Ne quis, etc.,
Liv. 3, 55:tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,
Hor. Ep. 2, 1, 24:quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,
id. S. 1, 3, 67:legem sanciendo,
Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,
Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,
Liv. 10, 9:sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,
Cic. Balb. 14, 33:sanxisset jura nobis,
id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,
Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,
Liv. 8, 7:SENTENTIAM,
Inscr. Orell. 4405:foedus,
to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:foedera sanguine,
id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:foedera fulmine,
Verg. A. 12, 200.—Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:(β).alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,
Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,
id. Agr. 3, 1, 3:quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,
Liv. 30, 19:ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,
Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,
Quint. 2, 13, 6:coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,
Tac. Agr. 27:eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,
Liv. 34, 4:nihil lege ullā in alios sanxit,
Just. 3, 2, 8:de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,
Cic. Off. 3, 16, 65:inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,
id. Rep. 2, 37, 63; cf.:habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,
Caes. B. G. 6, 20:lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,
Cic. Har. Resp. 14, 32:primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,
Tac. A. 6, 16:Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,
Cic. Fl. 28, 67:in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,
Liv. 28, 19:nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,
Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—Without abl.:C.de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,
Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:acta Caesaris,
id. Att. 14, 21, 2:quae dubia sunt, per vos sancire vult,
id. Agr. 3 4, 13:augurem Jovis optimi maximi,
id. Phil. 13, 5, 12:cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,
id. Rosc. Am. 25, 70:quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,
id. Fin. 2, 31, 101.—With acc. and inf.:D.rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,
Liv. 25, 8:omnes liberos esse sanxit,
Suet. Claud. 25.—Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):E.at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,
Cic. Agr. 3, 2, 8:consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,
id. Rep. 2, 31, 54; cf.:res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,
id. Inv. 2, 53, 160.—Poet., with relative-clause:F.quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,
Lucr. 1, 587. —To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:II.sancire alicui carmina,
Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):A.incestum pontifices supplicio sanciunto,
Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,
id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,
id. Off. 3, 17, 69:erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,
id. ib. 3, 13, 55:Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,
made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,
Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;B.but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,
Dig. 1, 8, 9:sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,
ib. 1, 8, 8; cf.:sanctae res, veluti muri et portae,
ib. 1, 8, 1:campus,
Cic. Rab. Perd. 4, 11:tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,
id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):societas,
id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:fides induciarum,
Liv. 8, 37:nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,
Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,officium,
id. Quint. 6, 26:poëtae...poëtae nomen,
id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,
Caes. B. G. 6, 23:ut vestris etiam legionibus sanctus essem,
Cic. Phil. 2, 24, 60:uxor,
Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):2.numen,
Lucr. 5, 309; 6, 70:sedes deum,
id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:fana,
Lucr. 5, 74:delubra,
id. 6, 417; 6, 1272:sanctus augustusque fons,
Cic. Tusc. 5, 12, 36:sanctior dies (with sollemnis),
Hor. C. 4, 11, 17:ignes (of a sacrifice),
Verg. A. 3, 406 et saep.—After Augustus,
a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,
Flor. 4, 12, 66:intra limina sanctioris aulae,
Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):amicitiae sanctum et venerabile nomen,
Ov. Tr. 1, 8, 15:libertas,
Liv. 3, 52:pudicitia,
id. 3, 52.—Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:C.sanctissimi viri,
id. Lael. 11, 39:homines frugalissimi, sanctissimi,
id. Fl. 29, 71:sancti et religiosi,
id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:qui sunt sancti, qui religionum colentes,
id. Planc. 33, 80:vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,
id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:sanctius consilium,
Liv. 30, 16; cf.:jura magistratusque legunt sanctumque senatum,
Verg. A. 1, 426:da (mihi) justo sanctoque videri,
Hor. Ep. 1, 16, 61:Dareus ut erat sanctus et mitis,
Curt. 3, 8, 5:amores,
pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:virgines,
Hor. C. 1, 2, 27:sanctissima conjux,
Verg. A. 11, 158:pudor,
Tib. 1, 3, 83:mores (with pudicitia),
Juv. 10, 298 et saep.:me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,
Cic. Att. 12, 19, 4:quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?
id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:est et sancta et gravis oratio (Calvi),
Quint. 10, 1, 115; so comp.:oratio,
id. 8, 3, 24:genus orationis,
id. 4, 2, 125:eloquentia,
Tac. Or. 4:manus sanctas habere,
Val. Max. 2, 2, 8:sanctissima disciplina (Stoicorum),
Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —In eccl. Lat., substt.1.sanctus, i, m., a saint, holy man:2.sancti tui,
Vulg. 2 Par. 6, 41:omnes sancti ejus,
id. Psa. 30, 24. —sanctum, i, n., a holy place; esp.:sanctum sanctorum,
Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:in sancto habitas,
id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:sancta sanctorum,
Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:jurare,
Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:adjurare,
Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:nimis sancte pius,
Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:pie sancteque colimus naturam excellentem,
Cic. N. D. 1, 20, 56:auguste sancteque consecrare,
id. ib. 2, 24, 62:disce verecundo sanctius ore loqui,
Mart. 8, 1, 2:multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,
Cic. Rab. Post. 4, 8:se sanctissime gerere,
id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:te sancte precor,
Liv. 2, 10:illae (tabulae) servantur sancte,
scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,
id. Fam. 5, 8, 5:virgines tam sancte habuit,
Curt. 3, 12, 21:exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,
Quint. 1, 2, 4:apud Sallustium dicta sancte et antique,
purely, chastely, id. 8, 3, 44. -
13 tam
tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.I.As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.A.As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.1.In comparison between two adjj.:2.tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,
a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):non tam solido quam splendido nomine,
id. Fin. 1, 18, 61:tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,
Val. Max. 3, 8, 1:adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,
things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:quorum vires quam repentinae tam breves,
Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,
Cic. Brut. 37, 140:ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,
id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,
Liv. 7, 1, 8:quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,
id. 21, 43, 11:donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,
id. 4, 2, 4. —In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.a.As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;b.not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,
as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:quam placida'st aqua,
id. ib. 3, 2, 165:tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,
id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,
Cic. Or. 30, 168:tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,
id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—The adjective not repeated.(α).The terms of comparison being nouns or pronouns:(β).tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),
Plaut. Capt. 2, 2, 60:fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,
id. Bacch. 3, 3, 30:tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,
id. Cas. 3, 6, 43:ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,
id. Poen. 1, 2, 145:tam crebri ad terram decidebant quam pira,
id. ib. 2, 38:tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,
Ter. Ad. 5, 3, 63:quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,
id. ib. 4, 1, 18:tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,
Cic. Sull. 31, 87:tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,
id. Fam. 13, 3:nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,
Liv. 45, 22:nihil est tam violentum quam magna vis aquae,
Sen. Q. N. 3, 30, 6:(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),
Quint. 8, 2, 8:(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,
Sen. Ira, 1, 9, 2.—Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,
Plaut. Cist. 2, 1, 20:nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,
Cic. Sen. 12, 41:neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,
Lucr. 6, 101.—Virtually negative:quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),
Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,
Liv. 28, 39, 13. —With quam in subst.-clause:(γ).quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,
Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,
Cic. Leg. 1, 4, 12. —Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?
Cic. Leg. 1, 4, 14.—With quam in adverb.-clause:B.cupam facito tam crassam quam modioli postulant,
Cato, R. R. 21, 1:si era mea sciat tam socordem esse quam sum,
Plaut. Cist. 4, 2, 5:tua est imago: tam consimili'st quam potest,
id. Men. 5, 9, 4:sororem tam similem quam lacte lacti est,
id. Mil. 2, 2, 87.—Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.1.Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:2.quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?
Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,
Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:C.tam facile vinces quam pirum volpes comest,
id. Most. 3, 1, 26:tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,
id. Merc. 1, 2, 77:tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,
id. Truc. 1, 2, 109:tam facile quam tu arbitraris,
Cic. Div. 1, 6, 10:tam cito evertetur quam navis, etc.,
id. Rep. 1, 34, 51:nihil tam cito redditur quam a speculo imago,
Sen. Q. N. 1, 4, 2. —Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,
Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,
Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.1.One verb compared with another:2.nam quod edit tam duim quam perduim,
for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,
Cic. Att. 13, 20, 4:utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,
Quint. 2, 5, 17:Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,
Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,
Lucr. 6, 115.—The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,(α).Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;(β).tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,
Plaut. Capt. 2, 2, 61:tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),
id. Aul. 3, 6, 12:quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,
id. Capt. 2, 2, 6:tam huic loqui licere oportet quam isti,
id. Cas. 2, 6, 58:tam tibi istuc credo quam mihi,
id. Ep. 1, 2, 25:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,
Cic. Ac. 2, 44, 137:tam moveor quam tu, Luculle,
id. ib. 2, 46, 141:tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,
id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,
Cic. Tusc. 1, 24, 56:sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,
Sen. Ira. 1, 12, 4:meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),
id. ib. 1, 15, 1:tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),
id. Q. N. 3, 16, 3:quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),
Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.sic),
Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,
Cic. Tusc. 3, 16, 34:quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,
id. Verr. 2, 2, 34, § 83:cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,
id. Fam. 7, 3, 2:qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,
id. Att. 2, 17, 2:neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,
id. Verr. 1, 8, 21:Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,
Liv. 38, 39, 10.—Object-inff.:(γ).qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,
Cic. Ac. 2, 14, 44:quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,
id. Tusc. 1, 7, 13:virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,
id. Lael. 26, 98.—Subject-inff. or dependent clauses:(δ).ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),
Plaut. As. 1, 1, 109:Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,
Ter. Eun. 4, 4, 51:tam teneor dono quam si dimittar onustus,
Hor. Ep. 1, 7, 18:Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,
Ov. M. 4, 613:tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,
Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,
Cic. Off. 1, 34, 125:eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,
id. Att. 9, 2, a, 3:nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,
id. Tusc. 2, 12, 28:non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,
id. Or. 2, 72, 295:cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,
id. Top. 1, 2:auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,
Liv. 2, 44, 7:Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,
id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —With quam in adverb.-clause:(ε).tam confido quam poti'st,
Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:D.quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,
Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,
id. Brut. 15, 58.—With esse and predic. noun:E. F.tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,
Plaut. Mil. 2, 5, 47:equidem tam sum servos quam tu,
id. Capt. 3, 4, 11:tam ego homo sum quam tu,
id. As. 2, 4, 83:nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,
Ter. Ad. 3, 3, 68:tam es tu judex quam ego senator,
Cic. Rab. Post. 7, 17:tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,
id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,
Plaut. Capt. 2, 2, 86:qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,
Cic. Off. 1, 7, 23. —Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,
Cic. Off. 3, 8, 35. —Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):G.quam magis adspecto, tam magis est nimbata,
Plaut. Poen. 1, 2, 138:magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,
id. Bacch. 5, 1, 5:quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
id. As. 1, 3, 6:quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,
Lucr. 4, 999:quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,
id. 5, 453:tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,
Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,
Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,
Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,
Plaut. Trin. 4, 2, 19.—Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.H.the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,
Cato, R. R. 64 (65):oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,
id. ib. 64 (65):quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,
id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,
Plaut. Aul. 2, 2, 59:quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,
Ter. Heaut. 5, 2, 44:quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,
id. Ad. 3, 4, 56:quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,
Varr. R. R. 2, 9:quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,
Sall. J. 31, 14. —With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):II.nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),
Plaut. Mil. 4, 7, 26:tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),
id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).With a comp. clause understood.A.With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:B.quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),
Cic. Off. 1, 21, 73:cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),
id. Tusc. 3, 1, 1:nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),
id. ib. 1, 23, 55:non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,
id. Ac. 2, 4, 10:sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),
Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),
Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,
Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:tam gratia'st,
id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;nolo tibi molestos esse nos,
id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.1.With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:2.equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,
id. Most. 1, 3, 29:ordine cum videas tam certo multa creari,
Lucr. 5, 735:deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,
id. 5, 12:quorsum igitur tam multa de voluptate?
Cic. Sen. 12, 44:ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,
id. Tusc. 1, 42, 100:inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,
id. Fin. 2, 23, 77:quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?
as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,
id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,
id. Ac. 2, 21, 68:tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,
at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,
Liv. 39, 31, 14:tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,
Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:qui tam crudelem tyrannum occideret,
id. 3, 1, 2:ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,
id. 3, 2, 7:tam contraria est pestis,
Plin. 8, 38, 57, § 136:tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,
id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):tamne indignus videar?
Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,
of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—With advv.:3.alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?
Plaut. Capt. 1, 2, 37:quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?
id. Am. 1, 3, 4:unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?
Ter. Phorm. 3, 3, 1:quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,
Lucr. 5, 559:jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,
Cic. Tusc. 1, 6, 12:ista tam aperte et per versa et falsa,
id. Ac. 2, 18, 60:cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,
id. Sen. 5, 13:me pudet tam cito de sententia esse dejectum,
id. Tusc. 2, 5, 14:etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,
id. Fin. 5, 11, 31:an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,
as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,
id. Or. 1, 55, 274:quid tu, inquit, tam mane?
id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,
id. ib. 1, 14:cum tam procul a finibus Macedoniae absint,
Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,
Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:tam vesperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—With verbs:4.ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,
Plaut. Bacch. 4, 5, 10:quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?
id. Cist. 1, 1, 55:quid tam properas?
id. Pers. 4, 6, 11:cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),
Ter. Ad. 5, 7, 21:age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,
id. Heaut. 5, 5, 8:non pol temere'st quod tu tam times,
id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:quam si explicavisset, non tam haesitaret,
i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),
Plaut. Cas. 4, 4, 31:Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),
Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:numquam ego te tam esse matulam credidi,
Plaut. Pers. 4, 3, 72.—Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).(α).After hic:(β).etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?
Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,
id. ib. 2, 2, 31, §77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,
id. Clu. 14, 42:haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,
id. Sest. 13, 31:in hoc tam exiguo vitae curriculo,
id. Arch. 11, 28:hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,
id. Cat. 1, 5, 11:in hac tam clara re publica natus,
id. Rep. 1, 19, 31:hanc rem publicam tam praeclare fundatam,
id. Par. 1, 2, 10:haec tam crebra Etruriae concilia,
Liv. 5, 5, 8:in his tam parvis atque tam nullis,
Plin. 11, 2, 1, § 2:quorsum haec tam putida tendant,
Hor. S. 2, 7, 21:hac tam prospera pugna nuntiata,
Curt. 3, 11, 16.—After ille:(γ).ille homo tam locuples, tam honestus,
Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §44: illud tam grave bellum,
Val. Max. 5, 6, ext. 1:ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,
id. 3, 2, 7.—After iste:(δ).tamenne ista tam absurda defendes?
Cic. N. D. 1, 29, 81:ista admonitio tua tam accurata,
id. Att. 6, 1, 20:quae est ista tam infesta ira?
Liv. 7, 30, 15:iste tam justus hostis, tam misericors victor,
Curt. 4, 10, 34.—After id ipsum:(ε).id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,
Liv. 1, 48, 9.—After tot:(ζ).jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,
Cic. Ac. 2, 48, 147:tot tam valida oppida,
Liv. 5, 54, 5:tot tam opulenti tyranni regesque,
id. 25, 24, 13:inter tot tam effrenatarum gentium arma,
id. 21, 9, 3:tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,
id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,
id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—After hic talis:III.da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,
Cic. Fam. 16, 21, 3.As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).A.Without a negation ( = ita, adeo;B.rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,
Plaut. Rud. 3, 4, 51:quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,
Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,
Caes. B. C. 3, 36:tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,
id. B. G. 2, 21:tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,
Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,
id. ib. 16, 59:quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,
Val. Max. 1, 8, ext. 14:tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,
id. 3, 2, ext. 3:in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,
Quint. 10, 1, 83:(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,
Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,
Plin. 10, 29, 43, § 82:ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,
Plin. Ep. 3, 14, 7.—With a negation, or in a question implying a negation.1.Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):2.numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,
Ter. Hec. 1, 2, 33:non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,
Lucr. 6, 887:quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,
id. Fam. 6, 12, 1:nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,
id. ib. 6, 1, 3:non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,
id. Or. 2, 90, 365:non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,
id. Att. 13, 31, 1:nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,
id. Phil. 2, 15, 37:quis tam demens ut sua voluntate maereat?
id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,
id. Ac. 2, 17, 53:non se tam barbarum ut non sciret, etc.,
Caes. B. G. 1, 44, 17:nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,
Sen. Ira, 2, 12, 3:nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,
id. Thyest. 619.—With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:3.generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,
id. Pers. 4, 4, 34:an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?
id. Trin. 4, 2, 42:nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,
id. ib. 2, 4, 43, §95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,
id. Sen. 7, 24:nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,
id. Div. 2, 58, 119:nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,
id. Sull. 27, 76:quae est anus tam delira quae timeat ista?
id. Tusc. 1, 21, 48:ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?
id. N. D. 3, 16, 41:sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,
id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,
Caes. B. C. 1, 21:in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,
Liv. 25, 18, 3:ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,
Nep. Milt. 8, 4:ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?
Sen. Thyest. 196. —With a negation, followed by quin ( = ut is non;IV.class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,
Plaut. Merc. 2, 3, 27:nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,
id. Pers. 4, 6, 8:nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,
id. As. 5, 2, 94:numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,
Ter. Heaut. 1, 1, 15:nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,
id. ib. 4, 2, 8:ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,
id. ib. 2, 4, 43, §95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,
id. Fam. 6, 1, 7:ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,
Nep. Alcib. 6, 4.Tam, ante-class., sometimes = tamen:V.antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,
Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,
Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:tam si nihil usus esset, jam non dicerem,
id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;Tam modo, inquit Praenestinus,
Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.
См. также в других словарях:
De Legibus — Author(s) Marcus Tullius Cicero Country Roman Republic … Wikipedia
Nuptĭae — (lat.), Hochzeit, Ehe. Der Rechtsspruch ist: Nuptĭas non concubĭtus, sed consensus facit, Nicht der Beischlaf, sondern die Einwilligung wirkt die Ehe. N. incestae, ungesetzmäßige Ehe. N. nefariae, Ehe zwischen nahen Verwandten. N. indecōrae, Ehe… … Pierer's Universal-Lexikon
COMPRESSIO turbae — apud Petr. Chrylologum, Serm. 86. Posteaquam vidit Dommum in inquisitione persistere, et discipulis incusantibus et turbae compressionem opponentibus, venit in medium. Indigitatur Statio, l. 4. Theb. v. 798. Illi per dumos et opaca virentibus… … Hofmann J. Lexicon universale
MANES — I. MANES a quo Manichael haeretici orti sunt, natione Persa suit, prius Cubricus dictus, servus cuiusdam viduae Persicae, quae moriens Manem, (ita enim postmodum appellari voluit, no pristini status meoria remaneret) haeedem instituit, eique non… … Hofmann J. Lexicon universale
NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… … Hofmann J. Lexicon universale
PECUNIA Dea — Augustin. l. 4. de Civ. Dei. c. 21. Deaepecuniae commendabantur ut pecuniosi essent: eôdem ibid. teste, Aesculnaum, et eius filium Argentumum Deos habebant antiqui. De his vide versus elegantes Menandri, qui exstant apud Stobaeum in ratione, quae … Hofmann J. Lexicon universale
PLANO cognoscere (de) — de PLANO cognoscere interloqui, disquirere, apud iurecons. est, ex aequo et plano loco congnoscere, ut Cicero pro Caecinae, et l. 3. Epistol. ad Appium et de Orat. l. 3. loquitur: i. e. non pro tribunali, sed in via, in transitu, cum vellavandi… … Hofmann J. Lexicon universale
SARRITOR — unus e Diis Romanorum Agricolis. Hoc enim ordine hisque nominibus Flamen, sacrum Cereale Cereri et Telluri faciens, Divos hos invocabat, Vervactor, Redarator, Imporcitor, Insitor, Obarator, Occator: Sarritor, Subruncinator, Messor, Coniector,… … Hofmann J. Lexicon universale
TINTINNABULUM — a tinnitu, quem, dum pulsatur, edere solet, nomen nactum est: Tinnitus autem est aeris: unde ex aere primum, mox ex aere, stanno, plumbo argentoque nonnumquam admistis, fieri consuevêre Tintinnabula, magni inter homines usus, sive profana, sive… … Hofmann J. Lexicon universale
TROESEN — seu TROENEN, a Troezene, Pelopis filio, oppid. Peloponnesi ad sinum Argolicum, Episcopale sub Christianis olim, sub Archiepiscopo Corinthio, fide in Athenienses inclitâ. Pitthei olim regia, et Thesei patria. Unde Stat. l. 4. Theb. v. 81. Et quas… … Hofmann J. Lexicon universale
blasmer — Blasmer, act. acut. Est laidanger, taxer de deshonneur et vitupere quelqu un, Alicuius existimationem opprobrio atterere, laedere, diminuere. Il vient de blasphemer par syncope, qui vient du Grec, {{t=g}}blasphêméin{{/t}} qui est composé de… … Thresor de la langue françoyse
